Multipla skleroza (Sclerosis multiplex) je naziv za neurodegenerativno oboljenje i autoimuna bolest sa procesom demijelinizacije kičmene moždine i mozga sa gubitkom mijelina-bele supstance koji čini sastavni deo nervnog tkiva.Bolest se ispoljava neurološkim simptomima, varijabilitetom kliničke slike.Javlja se kod mladje populacije od 20-40 godina života.Kod odredjenog dela mijelinskog omotača dolazi do zapaljenja ili oštećenja prenošenje impulsa kroz produžetaka nervne ćelije tzv.aksone poremećeno, isprekidano, usporeno zbog toga poreke iz mozga dolaze sa zakašnjenjem greškama ili čak izostaju.
Etiologija može biti rezultat interakcije-kombinacije dejstva genetičke predispozicije, faktori sredine.Po nekim studijama smatra se da je autoimuna bolest u kojoj organizam preko imunog sistema stvara odbrambene mehanizme protiv vlastitog tkiva.U slučaju multiple skleroze je to mijelin a okidač kao uzročni faktor može biti virus ili razne virusne infekcije poput herpes virusa, u obliku varičele, zoster virus, Epstein-Barr virus.
Patogeneza bolesti podrazumeva inflamatornu demijelinizaciju oštećenje aksona nastanak patološkog stanja, oštećenje mijelinske opne koji ima zadatak da obloži nervna vlakna u mozgu i kičmenoj moždini, ili na perifernim živcima.Ima ulogu zaštite i brzog širenja električnog impulsa kroz nervna vlakna.Zbog patofizioloških mehanizama postoji poremećaj strukture mijelinske opne, nervne ćelije i narušavanje neuroloških funkcija kod osobe obolele od ove bolesti.Kod osobe sa dijagnozom multipla skleroza imunološki sistem greškom uništava mijelinsku opnu aksona što rezultuje zapaljenje i odvajanje mijelina od aksona (demijelinizacija) kroz dve faze: prva faza je-faza zapaljenja, a druga faza je demijelinizacija gde nastaje stimulacija makrofaga koji svojim dejstvom uništava mijelinsku opnu koja postaje oštećena, pokidana i pojava neuroloških simptoma.Početni simptom je poremećaj vida-dupli vid, mešanje crvene i zelene boje ili na jednom oku slepilo.Nekontrolisani-nevoljni pokreti očnih jabučica, nistagmus.Senzorni poremećaj-trnci, mravinjanje, bol u obliku probadanja, neurologija trigeminusa, gubitak osećanja.Poremećaji koordinacije-nemogućnost održavanja ravnoteže, poremećaj koordinacije udova, osećaj rotacije u prostoru, povraćanje, mučnina, rušenje ili zanošenje pri hodu.Motorni poremećaj-mišićna slabost, monopareza, parapareza, hemipareza, oduzetost, ukočenost, bol, nevoljna bolna grčenje mišića.Poremećaj mokrenja, defekacije i seksualnih funkcija-nemogućnost voljnog zadržavanja mokraće ili stolice, neredovna stolica, nadutost trbuha, oštećenje seksualnih funkcija.
Kognitivni poremećaji-bezvoljnost, slaba koncentracija, zamaranje, gubitak želje za životom, euforično raspoloženje koje prati percepcija.Pored ovih simptoma javlja se nejasan govor, depresija, spazam mišića, klecanje noge.Simptomi se ispoljavaju individualno. Tok oboljenja je raznoliko i nepredvidljiv sa fazama pogoršanja-egzacerbacije i faza mirovanja-remisija, mogu trajati mesecima i godinama, i na kraju dovede bolesnika do invaliditeta.
Tipovi bolesti:
Postoje sledeće oblici multiple skleroze:
-Relapsno remitentni oblik multiple skleroze (RRMS) sa naizmeničnim pojavama i povlačenjem simptoma pa od oporavka se nastavlja tokom vremena.
-Sekundarno progresivni oblik bolesti (SPMS) odgovara fazi bolesti sekundarno progresivni oblik prelazak u degenerativnu fazu kada je već oporavak nemoguć, nastala je oštećenje nervnih vlakana.
-Primarno progresivni oblik multiple skleroze se karakteriše stalnom progresijom i kratkim poboljšanjem ili stabilizacije bolesti, nema oblik remisije, pojačavanje invaliditeta od samog početka bolesti.
-Benigni oblik multiple skleroze manifestuje se nesposobnošću mnogo godina sa vrlo sporom akumulacijom ostaje na relapsno remitirajućem obliku i ne prelazi sekundarno progresivni tok.
Dijagnoza:
Postavlja se na osovu anamneze, neurološkog pregleda, CT, NMR mozga i vratne kičme.Ispitivanje vidnih evociranih potencijala-VEP, laboratorijska analiza likvora.Kao diferencijalna dijagnoza kod multiple skleroze treba imati u vidu sledeće bolesti ili poremećaje:vaskularne bolesti-vaskulitis, bolesti malih krvnih sudova, degenerativne bolesti, strukturne lezije, infekcije, i druge bolesti.
Lečenje:
Ne primenjuje se metod lečenja prema uzroku jer pravog leka nema.Daju se brojni lekovi koji utiču na tok bolesti, oporavak od relapsa i simptome bolesti.Kombinacijom lekova se poboljšava kvalitet života.Lekovi koji se primenjuju u lečenju multiple skleroze su sledeće grupe:
*Lekovi koji se primanjuju u akutnoj fazi kada je nastao relaps
*Lekovi koji sprečavaju progresiju bolesti- odnosno relaps.Tada se dalje lečenje sprovodi sa imunomodulatorima koji sprečavaju degenerativne promene.
*Simptomatski lekovi koji ublažavaju razne tegobe kao ukočenost, problem sa stolicom, mokraćom.
Kod sprečavanja progresije bolesti (relapsa) primenjuju se osnovna terapija-nazvani imunomodulacijski lek-Interferon, Glatiramer acetat, smanjuje učestalost i pogoršanja bolesti, usporava napredovanje bolesti, smanjuje broja oštećenja bele supstance-lezije koji se vidi na NMR.Drugi vid lečenja je eskalaciona terapija primenjuje se kod onih bolesnika gde je neophodna intenzivnija imunosupresivna terapija.Treći vid lečenja je alternativna terapija koji se primenjuje sa suplementima vitaminom D, antioksidansima, dijetama sa malom količinom zasićenih masti i visokim količinama masnih kiselina.
Zamena plazme-plazmafereza je vrsta terapije gde se zamenjuje tečni deo krvi bolesnika-krvna plazma u kojoj se nalazi antitela jer se pretpostavlja da napadaju mijelin nervnih ćelija.
Simptomatska terapija može da se sprovodi psihoterapija, lekovi, fizikalna terapija, govorna, radna terapija, hirurške mere.
Komplikacije:
Mogu biti razne: depresija, epilepsija, zaboravnost, rasejanost, oduzetost, mišićni spazmi (grčevi), ukočenost, problemi sa mokrenjem, crevima, nemogućnost kontrole mokraće, stolice, poremećaj seksualnih funkcija.
